İngiliz savunma sanayii devi BAE Systems’te çalışan Türk mühendisler Emre Saldıran ve Mevlüt Uzun, geliştirdikleri yapay zeka ile büyük ses getirdi. Havacılık sektörünün geleceğini şekillendiren bu iki mühendis, BAE Systems için önemli bir projede görev alıyor.
Cranfield Üniversitesi’nde eğitim gören Emre Saldıran, yapay zekâ teknolojileri üzerinde yoğunlaşırken, meslektaşı Mevlüt Uzun ise yapay zekânın uzun bir öğrenim sürecinden geçmesi gerektiğini savunuyor. Bu iki mühendis, modern savaş jetlerinin it dalaşı yapay zekâlarını geliştirerek, pilotlara değerli taktiksel bilgiler sunan ve savaş simülasyonlarını gerçekçi bir şekilde destekleyen sistemler üzerinde çalışıyorlar.
Pilotları Uyaracak
Emre Saldıran, savaş pilotlarının maruz kaldığı aşırı bilgi yüklenmesi sorununu çözmeyi hedefliyor. Mevlüt Uzun ise yapay zekânın insanları yenebilmek için uzun bir öğrenim sürecinden geçmesi gerektiğini belirtiyor. Uzun, “Yapay zekâ milyonlarca hata yaptı. Ona bir şey öğretmek, bir çocuğu yönlendirmeye benziyor,” diyor. Ancak doğru eğitildiğinde, yapay zekâ pilotlara oldukça değerli tavsiyeler verebiliyor. Uzun, “Yapay zekâ bir pilota yavaşlaması ya da hızlanması gerektiğini söyleyebilir. Yaşanacak bir it dalaşını değerlendirip, yüzde 70 doğruluk payıyla pilota bu dalaşa girerse kaybedeceğini söyleyebiliyor,” dedi. Yani yapay zekâ, pilotları jetlerinin vurulacağı senaryolara karşı uyarabiliyor ve bu kararı milisaniyeler içinde veriyor. Ancak geliştirme ekibi, yapay zekânın gerçek pilotların yerini alabilme ihtimali konusunda iddialı değil. Uzun, geliştirdikleri yapay zekâ için “bu sadece bir kod, telefonunuzda bile çalıştırabilirsiniz” dedi. Şu anda bu program normal bir dizüstü bilgisayarda çalışıyor.
Yapay Zekâ İt Dalaşında Kazandı
ABD de 2023’te kendi, daha gelişmiş, it dalaşı yapay zekâsını tanıttı. Bu yapay zekâ bir F-16 jetiyle savaş manevraları yaptı. Söz konusu uçuş, gerçek bir pilotu yenebilecek bir yapay zekâ yaratılmasının mümkün olduğunu kanıtlamak için yıllar süren çabaların sonucunda gerçekleşti. Sekiz ABD merkezli yapay zekâ şirketi 2020’de “AlphaDogfight Trials Event” adlı bir yarışmada kozlarını paylaştı. Burada yapay zekâ programları ve tecrübeli ABD Hava Kuvvetleri savaş pilotları arasında çevrimiçi it dalaşı simülasyonları da yapıldı. Kazanan yapay zekâ, gerçek bir pilotu defalarca yendi. ABD merkezli savunma şirketi Shield AI’dan Brett Darcey, bu programı geliştiren üç kişiden biriydi. Etkinliği çok net hatırlayan Darcey, “rakipler arasında [ABD merkezli savunma devi] Lockheed Martin gibi ağır toplar da vardı, biz de” dedi. Darcey, ilk olarak yapay zekâ pilotlarını “çantada keklik” olarak kabul edilen düz ve aynı seviyede uçan bir hedefe karşı eğiterek başladıklarını söyledi. Daha sonra bu programı diğer yapay zekâ pilotlarıyla it dalaşlarına soktuklarını ve taktikler konusunda eğittiklerini belirtti.
Onunla Karşı Karşıya Gelmeyi Tercih Etti
Ancak bu süreçte ABD Hava Kuvvetleri doktrinine sadık kalma zorunlulukları yoktu. Darcey, “yapay zekâmız bir hedefe ateş açmak için onunla karşı karşıya gelmeyi tercih etti” dedi. Darcey ve ekibinin geliştirdiği program, her çatışma sonrası giderek daha iyi sonuçlar elde etti. Rakip yapay zekâ pilotları birbirlerinin değişen taktiklerine adapte olduğu için, gelişme sürecinde aynı programın birçok kopyası yaratıldı. Kat edilen yol neticesinde Darcey ve ekibinin geliştirdiği yapay zekâ, sanal ortamda tecrübeli bir ABD Hava Kuvvetleri pilotuyla karşı karşıya geldi. Bu gerçek pilot karşısındaki zaferleri sayesinde Darcey ve ekibi ABD Savunma Bakanlığı için yeni teknolojiler geliştiren ABD İleri Savunma Araştırmaları Ajansı’na (DARPA) davet edildi. DARPA’nın yapay zekâ tarafından uçurulan F-16’sı 2023’te havalandığında, çatışma senaryolarında kullandığı yazılımın atası Darcey’nin ekibinin 2020’de yazdığı programdı. Yapay zekâ oldukça hızlı gelişiyor. Darcey, bahsi geçen bu sistem için ilk geliştirdikleri programın oldukça ileri bir nesli olduğunu söyledi. Ancak inanılmaz gelişme hızına karşın yapay zekânın daha gidecek çok yolu var. ABD’deki yapay zekânın uçurduğu F-16’nın içinde iniş kalkış sürecinde istediği an yapay zekâyı kapatabilen bir güvenlik pilotu vardı. Bir yapay zekâ pilotunun etkili olabilmesi için güven kazanması ve etrafındaki diğer askeri güçlere entegre edilebilmesi gerek. Darcey’e göre en kilit sorulardan biri, bir yapay zekâ pilotunun kendini “satıhta nasıl açıklayabileceği”, yani komuta kontrol görevindeki gerçek insanlara eylem ve gerekçelerini nasıl anlatabileceği.
“Onların Haftalarca Uğraştığı Şeyi Biz İki Günde Yaptık”
İngiltere’nin savaş jeti yapay zekâsının, ABD’li kuzenine kıyasla gidecek daha çok yolu var. Mühendis Mevlüt Uzun, ABD’li sistem için, “yapay zekâya uçağı nasıl uçuracağını öğretiyorlar, bizim bunu yapmamıza gerek yok” dedi. Türk mühendislerin de dahil olduğu Cranfield ekibi, projeyi yalnızca savaş manevralarıyla kısıtlayarak çok daha hızlı yol aldı. Uzun, “Onların haftalarca uğraştığı şeyi biz iki günde yaptık” dedi. Kariyeri dijital savunma araçlarının yükselişine denk gelen isimlerden biri de Michael Hull. BAE Systems’ın baş teknoloji uzmanı olan Hull, şirkete 1990’da bir elektronik mühendisi olarak katıldı. Hull, bir zamanlar son model teknolojileri savunma şirketlerinin geliştirip kamuoyuyla paylaştığı günlerin geride kaldığını söyledi. “Yapay zekâ gibi teknolojileri kamusal alandan savunma alanına çekiyoruz” dedi. Yani it dalaşı yapay zekâsının mütevazı birikimi, Wikipedia’dan indirilen ve projenin gelişme hızına katkı sağlayan havadan havaya savaş teknikleri içeriyor ve gizli bilgilere hiç girmiyor.
Yapay Zekâya Meydan Okudu ve Onu Yendi
Peki hızla geliştirilen İngiliz it dalaşı yapay zekâsı gerçek bir uzman savaş pilotuna karşı ne kadar başarılı olabilir? İngiltere Hava Kuvvetleri için Eurofighter Typhoon jetleri uçuran ve BAE Systems’da çalışan Ben Westoby-Brooks, yapay zekâya meydan okudu ve onu yendi. Yapay zekâ, binlerce saat zorlu şartlar altında hızlı jetler kullanan pilotların yerini tutamaz. Ancak gerçekçi çevrimiçi savaş tatbikatlarını destekleyebilir ve gerçek bir kokpitte, gerçek bir pilotun üzerindeki baskıyı azaltabilir.