Azerbaycan’da düzenlenen COP29 İklim Zirvesi’nin açılış gününde, neredeyse 200 ülke karbon piyasasının işleyişi için gerekli kurallar üzerinde anlaşmaya vardı. On yılı aşkın süredir devam eden karmaşık müzakerelerin ardından, küresel çapta yüksek kaliteli karbon kredileri ticaretine olanak tanıyacak bir BM destekli piyasanın temelleri atıldı. Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi’nden (CIEL) Erika Lennon, bu kararın karbon piyasasının tam anlamıyla faaliyete geçmesine “kapı açacağını” belirtti.
Karbon kredileri, gezegen ısısını artıran sera gazlarını azaltan veya önleyen faaliyetler ile üretiliyor. Ağaç dikimi, karbon yutaklarının korunması veya kömür gibi kirletici enerji kaynaklarının temiz enerji ile değiştirilmesi gibi projeler bu tür faaliyetlere örnek olarak gösterilebilir. Bir karbon kredisi, önlenmiş veya atmosferden uzaklaştırılmış bir ton karbon dioksite eşdeğer kabul ediliyor.
Paris İklim Anlaşması’ndan bu yana, BM şeffaf ve güvenilir bir karbon piyasası oluşturmak adına kurallar hazırlıyor. Baku’da kabul edilen standartlar, projelere verilecek kredi miktarlarının nasıl hesaplanacağı gibi önemli konulara açıklık getiriyor.
Karbon Piyasasının Amacı Emisyonları Telafi Etmek
Karbon piyasası, özellikle zengin ve yüksek emisyonlu ülkelerin karbon kredisi satın alarak, diğer ülkelerin taahhüt ettiklerinden daha fazla sera gazı kesintisi yaptıkları projeleri desteklemelerini sağlayacak. Bu krediler, satın alan ülkelerin ulusal planlarında verdikleri iklim hedeflerine ulaşmada katkı sunacak.
‘Gerçekleşmeye Bir Adım Daha Yaklaştı’
Carbon Market Watch’tan Gilles Dufrasne, “Bu karar, sistemin gerçek dünyada var olması için büyük bir adım” yorumunu yaptı. Ancak Dufrasne, piyasanın tam olarak işler hale gelmesi için daha fazla güvenlik önlemi ve yönetim sorumluluğuna ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
2023 yılında Dubai’de yapılan önceki bir BM düzenleme girişimi, Avrupa Birliği ve gelişmekte olan ülkeler tarafından gevşek bulunarak reddedilmişti. Baku’da alınan kararla ilgili bazı gözlemciler, BM’nin “Madde 6” olarak bilinen kredi mekanizmasının temel unsurlarının hala çözülmediğine dikkat çekiyor.
Piyasada Güven Artışı Bekleniyor
Kapsamlı ve güvenilir bir BM karbon piyasası, skandallarla sarsılan gönüllü karbon kredisi ticaretine yönelik güveni de artırabilir. Emisyonlarını dengelemek ve karbon nötrlüğü iddiasında bulunmak isteyen şirketler, bu kredilerin önemli alıcıları konumunda. Ancak gönüllü piyasa, bazı kredilerin vaat ettiği gibi emisyonları azaltmadığı ya da projelerin yerel toplulukları istismar ettiği gerekçesiyle son yıllarda güven sarsıntısı yaşadı.
Karbon Kredileri Fosil Yakıtları Telafi Ediyor mu?
Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi’nden Lennon, “Ne kadar güvenilir olursa olsun, fosil yakıtların devam eden kullanımı karbon kredileriyle telafi edildiğinde, aslında bir şey azaltmıyorsunuz,” diyerek offset (telafi) mekanizmasının iklim sorunlarına uzun vadeli bir çözüm sunmadığına işaret etti.